Rożniatowski (Różniatowski) Andrzej h. Sas (zm. 1673), rotmistrz, wojski winnicki. W literaturze jest często mylony z rotmistrzem chorągwi pancernej Łukaszem Rożniatowskim, który odznaczył się w obronie Zbaraża w r. 1649 i w walkach ze Szwedami w r. 1658, poległym pod Ładyżynem w bitwie z Kozakami (1672) jako chorąży pancerny. Zapewne jeden z krewnych R-ego był sługą hetmana w. kor. Stanisława Koniecpolskiego i znajdował się w poselstwie Stanisława Oświęcima w r. 1636 i Wojciecha Miaskowskiego w r. 1640 do Turcji.
W maju 1639 R. uczestniczył w popisie szlachty lwowskiej i żydaczowskiej pod Lwowem. Zapewne rozpoczął służbę wojskową w jednej z chorągwi kozackich w kompucie kor. w r. 1648 wraz z wybuchem powstania Bohdana Chmielnickiego na Ukrainie. Na czele własnej chorągwi pancernej stanął w r. 1654. Występuje ona w kompucie kor. od IV kwartału 1654 r. do końca r. 1656. Uczestniczył R. w wyprawie jesienno-zimowej obu hetmanów kor. na Ukrainie przeciwko siłom rosyjskim i Kozakom Chmielnickiego, zakończonej bitwą pod Ochmatowem (29 I 1655). Następnie znajdował się w grupie hetmana w. kor. Stanisława Potockiego działającej przeciwko siłom W. Buturlina i Kozaków zaporoskich. Walczył zatem w bitwie pod Gródkiem (29 IX 1655). Od początku 1656 r. brał udział w walkach ze Szwedami, m. in. w bitwie warszawskiej (28–30 VII), a także we wcześniejszych działaniach pod murami Warszawy. Już po zajęciu Warszawy przez siły polsko-lit. dn. 4 VII 1656 wysłany na rekonesans R. «udał, że Szwedzi odeszli i tak się ubezpieczyli nasi», iż «chorążego jednego zabito, drugiego wzięto żywcem», gdyż Szwedzi uderzyli na wypoczywające pod Kępą nad Wisłą towarzystwo nie spodziewające się ataku. W początkach 1657 r. chorągiew R-ego, której służba «wyszła» w IV ćwierci 1656 r., zajęła siłą kwatery na Przedmieściu Krakowskim we Lwowie, przeznaczone dla dragonów załogi miejskiej, została jednak usunięta przez załogę wspartą przez mieszczan. Zasługi na chorągiew pancerną odbierał R. w l. 1659–73. Zapewne R. lub Sebastian Rożniatowski, towarzysz roty husarskiej woj. sandomierskiego Jana Zamoyskiego, w początkach r. 1661 bawił w poselstwie na Krymie, a w lutym t. r. w Kielcach, gdzie przebywał dwór królewski, składał relację z odbytej misji, zapewniając o wielkiej przyjaźni chana dla Rzpltej i donosząc o jego propozycji osobistego spotkania z Janem Kazimierzem we Lwowie. W r. 1669 R. był elektorem Michała Korybuta z ziemią rawską. Na asygnacjach pobieranego żołdu na własną chorągiew pancerną dopiero w r. 1673 widzimy R-ego z tytułem wojskiego winnickiego (także wojskiego latyczowskiego – ASK VII ks. 15 k. 416), choć faktycznie nominację na wojstwo winnickie otrzymał już 20 IX 1660 i z tym tytułem występuje w okresie panowania Michała Korybuta. Wraz z uchwaleniem nowego zaciągu na wojnę z Turcją z pocz. 1673 r. otrzymał list przypowiedni na sformowanie chorągwi pancernej (80 koni). Jako rotmistrz JKMci R. uczestniczył w bitwie chocimskiej i poległ 11 XI 1673 w trakcie ataku na obóz Husseina paszy.
Chorągiew przejął po R-m jego brat Bartłomiej, późniejszy łowczy żytomierski (1677) i wojski winnicki (1681) (znajdowała się ona w kompucie kor. do 1 kwartału 1675 r.). Jeszcze w r. 1687 w instrukcji wojska kor. na sejm Bartłomiej Rożniatowski domagał się, aby wypłacono zaległe zasługi jego brata poległego pod Chocimiem,
Niesiecki, VIII; Uruski, XV; Elektorowie; – Wimmer, Materiały do zagadnienia organizacji armii, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., IV, V, VII cz. 2; – Akta grodz. i ziem., XXI 419; Barącz S., Pamiętnik dziejów polskich z aktów urzędowych i z rękopisów, Lw. 1855 s. 42; Chrapowicki J. A., Diariusz, Cz. I (1656–1664), W. 1978 s. 94; Materiały do dziejów wojny polsko-tureckiej 1672–1676, Wyd. J. Woliński, Studia i Mater. do Hist. Wojsk., XI cz. 2 nr 24 s. 299; Ojczyste spominki w pismach do dziejów dawnej Polski, Wyd. A. Grabowski, Kr. 1845 1 202; – AGAD: Arch. Publ. Potockich rkp. 47/I k. 474–476, ASW Dz. VI ks. VI s. 63, 219, 265, 370, 436, 494, 771, 776, Ks. XV, s. 416, 424, Ks. XVII s. 219, Metryka Kor. Sigillata 3 k. 114v.; AP w Kr., Oddz. na Wawelu: AP nr 151 (list Tobiasza Morsztyna do Aleksandra Lubomirskiego z Kielc 16 II 1661); B. Czart.: rkp. 2105/IV k. 125–127, rkp. 2245 k. 73–80; B. Ossol.: rkp. 11906/III k. 1–8; B. PAN w Kr.: rkp. 1052 k. 428–430.
Mirosław Nagielski